Học sáng kiến mới từ các thị trường mới nổi

Rất nhiều những sáng tạo mang tính thay đổi cuộc chơi trong một ngành nghề nào đó đang đến từ những thị trường đang phát triển chứ không phải các nước phương Tây.

Chuyến công du châu Á đầu tháng này của Tổng thống Obama được giới truyền thông Mỹ hết lời ngợi ca, đặc biệt là con số 50.000 việc làm mà Ấn Độ sắp có được nhờ những giao dịch ký kết trong chuyến thăm này.

Thật đáng tiếc là Obama - và cả giới truyền thông phương Tây - đã không nhận ra một thực tế lớn hơn đang diễn ra tại nhiều quốc gia trong chuyến công du của ông: đó là những sáng kiến thực thụ, có sức thay đổi sâu rộng của các thị trường mới nổi có thể trở thành ngọn đuốc soi đường cho những công ty phương Tây đang phát triển ì ạch hiện nay.

Một điều may mắn cho nền kinh tế thế giới là, cùng với sự phát triển kinh tế đang diễn ra trên quy mô ngày càng rộng hơn, hoạt động thí nghiệm cũng dần trở nên nhộn nhịp khắp nơi. Vì thế, phương Tây nên mở cửa đón nhận các mô hình khả thi đến từ mọi nơi trên thế giới chứ không chỉ nhăm nhăm nhìn vào hệ thống "sân sau" nhà mình.

Trong bài viết này tôi chỉ xin đơn cử ra đây các sáng kiến của một vài quốc gia trong danh sách viếng thăm của Tổng thống. Đó là mô hình giáo dục của Trung tâm Megastudy tại Hàn Quốc, các phương pháp phẫu thuật tim cho trẻ nhỏ ở Bệnh viện Narayana tại Ấn Độ, và tập đoàn kinh doanh nông nghiệp Đông Nam Á Wilmar. Những cái tên này vẫn còn xa lạ ở phương Tây - và có lẽ trong tương lai vẫn thế - nhưng từ họ chúng ta đều có thể học được đôi điều về giáo dục, y tế, và các vấn đề khác - những lĩnh vực mà chúng ta không có độc quyền tri thức.

Tôi xin trình bày cụ thể hơn về hai trong số ba ví dụ kể trên.

Từ cách làm của Megastudy ở Seoul, chúng ta có thể nghĩ lại về các biện pháp khuyến khích giáo viên sao cho những giáo viên dạy tốt được chú ý nhiều hơn, còn những giáo viên dạy kém sẽ tự biết cách phấn đấu như thế nào.

Ý tưởng chính của Megastudy là quay phim các buổi lên lớp của những giáo viên dạy giỏi; các giáo viên khác có thể trả tiền để được theo dõi các đoạn băng video đó qua mạng Internet.

Tại đây, giáo viên dạy giỏi có công lớn trong những khoản doanh thu tăng đều đặn của trung tâm, và những giáo viên thuộc hàng "đầu bảng" được trả mức thù lao tương đương với mức lương của các "siêu sao" trên Phố Wall; còn những giáo viên "làng nhàng" sẽ bị phạt (những người có chất lượng dạy kém nhất có thu nhập còn ít hơn cả thu nhập của một sinh viên Hàn Quốc mới ra trường).

Hoạt động đánh giá được thực hiện rất nghiêm túc nhằm tránh vô tình thiên vị cho lối học vẹt. Không chỉ có thế, chính nhờ công nghệ trực tuyến tương đối đơn giản mà hiệu quả của sáng kiến này càng được nâng cao.

Dĩ nhiên, mô hình của Megastudy không phải là giải pháp duy nhất cho những nơi đang "đói" sáng kiến. Mô hình trường "đặc cách" đang được thực hiện tại Mỹ (là những trường hoạt động độc lập, do cộng đồng, giáo viên, và phụ huynh thành lập, và chịu trách nhiệm nhiều hơn về kết quả học tập của học sinh, VD: trường sẽ bị đóng cửa nếu thành tích học tập của học sinh không tốt) cũng là một thí nghiệm rất thú vij, nhưng không có lý do gì để phủ nhận những sáng kiến khác cả.

Và cũng không nhất thiết phải áp dụng tới từng chi tiết mô hình của Megastudy mới đạt được những kết quả như mong đợi. Nền giáo dục phương Tây cần phải tự nhìn lại mình.

Tại sao mô hình này lại bắt nguồn từ Seoul chứ không phải từ nơi nào khác? Có hai nguyên nhân khá rõ ràng, và chúng cũng thể hiện một thực tế lớn hơn: sự thay đổi xuất hiện tùy thuộc vào từng hoàn cảnh cụ thể:

Thứ nhất, người Hàn Quốc hết sức quan tâm tới giáo dục, vậy nên họ mong muốn có được những cuộc thí nghiệm như vậy; thứ hai, Hàn Quốc là một trong những quốc gia sử dụng công nghệ nhiều nhất trên thế giới, nên việc tiếp cận các sáng kiến có sự hỗ trợ của công nghệ cũng dễ dàng hơn so với nhiều nơi khác.

Một ví dụ khác là những tiến bộ về y học tại Bệnh viện Narayana, Bangalore, Ấn Độ. Dưới bàn tay tài năng của bác sĩ Devi Shetty, một mô hình phẫu thuật tim cho trẻ em vào hàng tốt nhất thế giới đã được ra đời (Dùng phần mềm máy tính và vệ tinh để giúp các bác sĩ ở những vùng xa xôi sử dụng dịch vụ của bệnh viện trong việc điều trị bệnh tim với sự tư vấn trực tuyến của chính bác sĩ Devi Shetty - ND).

Điều mà Shetty mang lại cho ngành phẫu thuật hiện đại thực ra là điều mà lĩnh vực sản xuất hàng loạt đã thực hiện đối với các sản phẩm thương mại từ hàng thập kỷ trước (như Henry Ford và những chiếc xe ô tô sản xuất đại trà).

Sáng kiến của Shetty dựa trên tính kinh tế của hoạt động trên quy mô lớn - rất nhiều người dân Ấn Độ có nguy cơ bị các bệnh về tim mạch do gen di truyền - và dựa trên ý tưởng "có công mài sắt có ngày nên kim", tức là các bác sĩ sẽ dần hoàn thiện các kỹ năng của mình thông qua việc thực hiện các kỹ năng đó nhiều lần để ngày một trau dồi hơn sau hàng nghìn cuộc làm thử.

Hiện nay, mô hình này đang vươn rộng tới Quần đảo Cayman, Châu Phi, và Đông Nam Á. Mục tiêu của những người thực hiện là "đại trà hóa" lĩnh vực y tế, để dịch vụ này ngày càng dễ tiếp cận hơn, ngay cả ở những khu vực chống đối cải cách y tế mạnh mẽ nhất như Mỹ! 

Thật mỉa mai khi người ta lại đang buộc những khu vực nghèo khó trên thế giới phải chịu trách nhiệm về sự phát triển kinh tế ì ạch ở các nước giàu. Tuy nhiên, trong chuyến công du này, sự hỗ trợ dài hơi hơn từ phía các khu vực này lại không phải là điều mà ngài Tổng thống tìm kiếm.

Giới lãnh đạo kinh tế phương Tây vẫn còn kịp thời gian để suy nghĩ về những sáng kiến đến từ các nền kinh tế mới nổi trên thế giới. Hãy bắt đầu từ việc loại bỏ những quan điểm lỗi thời về các thị trường mới nổi và thừa nhận những sáng kiến, phát minh của họ.

Tác giả Tarun Khanna, tên thật là Jorge Lemann Paulo, là Giám đốc chương trình Sáng kiến Nam Á; anh còn là giáo sư tại Trường Đại học Harvard và là đồng tác giả của cuốn Winning in Emerging Markets: A Road Map for Strategy and Execution. (Để thành công tại các thị trường mới nổi: bản đồ định hướng chiến lược và thực thi).

Thủy Nguyệt dịch - Theo: Harvard Business Review
Nguồn: Diễn đàn VNR500